Παλαιά Πόλη Ξάνθης Η Παλιά Πόλη στην Ξάνθη αποτελεί σημείο αναφοράς της Νέας Πόλης, ίσως το μεγαλύτερο σε έκταση ιστορικό οικισμό σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Δυστυχώς σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας εισπράττουμε την εικόνα της ερήμωσης και της καταστροφής, όλων εκείνων των στοιχείων που αποτελούν μαρτυρίες της νεότερης αρχιτεκτονικής μας ταυτότητας. Δε θα θέλαμε να δούμε το ίδιο και στην πόλη μας. Παρ’ όλες τις αντιξοότητες για την Παλιά Πόλη της Ξάνθης επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό τόσο η διαφύλαξη όσο και η ανάδειξη του πολιτισμικού μας πλούτου με προσπάθειες που γίνανε τη δεκαετία του 90. Είναι ακόμη νωπή στις μνήμες μας η περίοδος τηςεγκατάλειψηςπου γνώρισε η περιοχή, την εποχή των μεγάλων αγκυλώσεων που προκαλούσαν οι ανυπέρβλητες γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού τη δεκαετία του 80. Δυστυχώς οι λόγοι που οδήγησαν τους κατοίκους να την εγκαταλείψουν την περίοδο εκείνη, είναι οι ίδιοι που οδηγούν σήμερα και με μαθηματική σχεδόν ακρίβεια, σε ένα φαινόμενο όχι μόνο εγκατάλειψης αλλά πλέον και αλλοίωσης της φυσιογνωμίας της και κατά συνέπεια καταστροφής αυτού που μέχρι σήμερα μας έκανε περήφανους για την πόλη μας. Σ’ αυτό ευθύνεται ότι, μέχρι το 2002, οι αρμόδιες υπηρεσίες για την έγκριση μελετών που αφορούσαν επισκευές-προσθήκες σε υφιστάμενα διατηρητέα κτίρια καθώς και νέων οικοδομών στην Παλιά Πόλη της Ξάνθης, ήταν η Πολεοδομία και το Υπουργείο Μακεδονίας- Θράκης. Μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 3028/02 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής κληρονομιάς», προστέθηκε στη διαδικασία των εγκρίσεων και το Υπουργείο Πολιτισμού. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι και μέχρι το 2002, οι πολυπόθητες εγκρίσεις από τις δύο έως τότε εμπλεκόμενες υπηρεσίες αποτελούσαν εύκολη υπόθεση για τους άμεσα ενδιαφερόμενους πολίτες και τον τεχνικό κόσμο, που αναλάμβανε την μελέτη και την επίβλεψη των κατασκευών της Παλιάς Πόλης. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα των αυθαίρετων κατασκευών που παρατηρήθηκαν αυτή τη περίοδο. Ωστόσο, οι εγκρίσεις αφορούσαν μόνο τις δύο προαναφερθείσες υπηρεσίες. Από το 2002 και ύστερα η κατάσταση έγινε πλέον αφόρητη πρώτα για τους πολίτες κατοίκους της περιοχής και ύστερα για τον τεχνικό κόσμο που αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση αυτών των υποθέσεων. Το επιστημονικό δυναμικό αυτής της πόλης και ειδικότερα εκείνο που εμπλέκεται άμεσα στη παραγωγή του δομημένου περιβάλλοντος, καλείται να αντιμετωπίσει ένα τελείως παράδοξο φαινόμενο, σε δύο φάσεις.. Στη φάση των εγκρίσεων των μελετών, την εντονότατη παρουσία του κρατικού μηχανισμού με απίστευτα χρονοβόρες και γραφειοκρατικές διαδικασίες, ενώ στη φάση της κατασκευής , την απίστευτη απουσία του κράτους. Εύλογα λοιπόν γεννάτε το ερώτημα που αφορά τον τρόπο διαφύλαξης της πολιτιστικής μας κληρονομιά και όχι μόνο; Διαφυλάσσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά εξασφαλίζοντας όσες περισσότερες σφραγίδες του κρατικού μηχανισμού πάνω στα σχέδια της μελέτης ,με όποιους τρόπους το πετυχαίνουμε αυτό και αποδεχόμαστε αγόγκηστα την παντελή απουσία του κράτους από τη φάση της κατασκευής; Ο ελεύθερος επαγγελματίας-μηχανικός επωμίζεται όλη την ευθύνη της κατασκευής, αλλά δεν δύναται εκ των πραγμάτων να εμποδίσει τον «αγανακτισμένο» ιδιοκτήτη να μη προβεί σε πιθανές αυθαίρετες εργασίες επειδή δεν αντέχει να περιμένει πάνω από τρία (3) χρόνια την έγκριση της υποβληθείσας μελέτης και από τις τρεις (3) εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Ο ελεύθερος επαγγελματίας-μηχανικός δεν ενδιαφέρετε μόνο να εξασφαλίσει τις πέντε απαραίτητες σφραγίδες υπηρεσιών πάνω στις μελέτες που υποβάλλονται, αλλά ενδιαφέρεται πάνω από όλα για την πιστοποιημένη κατασκευή που θα παραδώσει στον πολίτη που του εμπιστεύθηκε την κατασκευή της κατοικίας του ή του επαγγελματικού του χώρου. Στο συνημμένο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια λεπτομερής παρουσίαση των χρονοβόρων διαδικασιών που ισχύουν σήμερα ώστε να γίνει κατανοητό το πρόβλημα που υπάρχει. Στο τέλος προτείνονται μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Ο οικισμός της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης αποτελεί ένα πολύτιμο τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και για την διαφύλαξή του χρειάζεται ιδιαίτερη μέριμνα και φροντίδα από όλους. Η δαιδαλώδης διαδικασία έκδοσης των οικοδομικών αδειών στην Παλιά Πόλη Η διαδικασία έκδοσης των οικοδομικών αδειών είτε για την επισκευή των υπαρχόντων κτιρίων είτε για την ανέγερση νέων καθυστερεί σε υπερβολικό βαθμό εξαιτίας μιας ιδιαίτερα δαιδαλώδους και χρονοβόρας διαδικασίας. Η διαδικασία αυτή σε γενικές γραμμές είναι η παρακάτω: Είναι προφανές ότι η διαδικασία αυτή διαρκεί την καλλίτερη περίπτωση 2 με 3 χρόνια. Που εντοπίζονται οι κυριότερες καθυστερήσεις Οι σημαντικότερες καθυστερήσεις είναι: α) τα στάδια 4 και 5 δηλ. μέχρι την εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η αιτία είναι μια εγγενής δυσλειτουργία της υπηρεσίας αυτής η οποία είναι διασπασμένη σε δύο τμήματα: κλιμάκιο Ξάνθης και κεντρική υπηρεσία στην Θεσσαλονίκη. Το κλιμάκιο της Ξάνθης δεν έχει αυτοτέλεια, παρ’ όλο που ιδρύθηκε για να είναι αυτοτελής υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Έτσι για κάθε ενέργειά του (αλληλογραφία, εισηγήσεις, εγκρίσεις κλπ.) θα πρέπει να ενημερώνει την προϊσταμένη της κεντρικής υπηρεσίας στην Θεσσαλονίκη. Είναι προφανές ότι η απόσταση αυτή είναι πηγή σοβαρών καθυστερήσεων λόγω δυσκολιών συνεργασίας των μηχανικών του κλιμακίου της Ξάνθης με την προϊσταμένη: οι μηχανικοί του κλιμακίου της Ξάνθης κλείνουν ραντεβού με την προϊσταμένη, συνήθης μία φορά τον μήνα για μια ή δύο μέρες, όπου προσπαθούν μαζί να εξετάσουν τα θέματα που μαζεύτηκαν όλο τον μήνα. Αν προλάβουν να τα δουν (πράγμα φύσει αδύνατο) και να καταλήξουν στην διατύπωση των εισηγήσεων προς το Τοπικό Συμβούλιο έχει καλώς. Αλλιώς μετατίθεται η υπόθεση για να εξεταστεί τον επόμενο μήνα. Στο μεταξύ όμως θα έχουν προκύψει και νέα θέματα οπότε οι υποθέσεις συσσωρεύονται με αποτέλεσμα να εκκρεμούν ακόμη και υποθέσεις που ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια. β) Το στάδιο 6 δηλ. η έγκριση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Το Συμβούλιο αυτό συνεδριάζει μια φορά τον μήνα και σ΄ αυτό καταλήγουν όλα τα θέματα που αφορούν όλα τα μνημεία (αρχαία, βυζαντινά και νεώτερα) όλης της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Σε μία από τις συνεδριάσεις του (ανάλογα με τον αριθμό προτεραιότητας) εξετάζεται και το συγκεκριμένο θέμα. Συνήθως στην μεθεπόμενη συνεδρίαση από την ημέρα που θα υποβληθεί. Δηλ. στην καλλίτερη περίπτωση σε δύο μήνες. Συνήθως όμως η καθυστέρηση είναι μεγαλύτερη λόγω μη δυνατότητας πάντα συνεδρίασης του Συμβουλίου. Τέτοιες περιπτώσεις που έχουν παρουσιαστεί συχνά είναι: λόγω μη έλλειψης απαρτίας εξ αιτίας κωλύματος μελών του, λόγω κωλύματος του Προέδρου του (π.χ. ασθένεια), λόγω λήξης της θητείας των μελών του μέχρι τον ορισμό νέων μελών. Στις περιπτώσεις αυτές οι υποθέσεις συσσωρεύονται με αποτέλεσμα μια νέα υπόθεση να περιμένει μέχρι και έξι μήνες για να έρθει η σειρά της. γ) στο στάδιο 8. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου καθαρογράφονται από τα Πρακτικά και κοινοποιούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες περίπου σε ένα μήνα με δύο μήνες από την συνεδρίαση. δ) τα στάδια 9 μέχρι 13 δηλ. οι διαδικασίες για την τελική έγκριση της μελέτης από την υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι καθυστερήσεις οφείλονται στην προαναφερθείσα στη παρ. (α) δυσχέρεια συνεργασίας των μηχανικών του κλιμακίου της Ξάνθης με την προϊσταμένη στην Θεσσαλονίκη λόγω απόστασης. ε) τα στάδια 14 και 15 δηλ. την έγκριση των όψεων από την Αρχιτεκτονική Επιτροπή του νομού. Εδώ υπάρχει ο πρώτος παραλογισμός της διαδικασίας: για το ίδιο θέμα δηλ. την διαμόρφωση των όψεων του κτιρίου καλούνται να διατυπώσουν την άποψή τους δύο διαφορετικά και ανεξάρτητα μεταξύ τους όργανα, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και η Αρχιτεκτονική Επιτροπή του νομού. Και αν το ένα όργανο διαφωνήσει με τις απόψεις του άλλου τι γίνεται; Πώς θα λυθεί το ζήτημα; Και τι μπορεί να κάνει γι΄ αυτό ο ενδιαφερόμενος πέρα από το να περιμένει καρτερικά πότε θα συμφωνήσουν μεταξύ τους; Είναι προφανές ότι η επικάλυψη αυτή των αρμοδιοτήτων είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. στ) τα στάδια 17 μέχρι 19, δηλ. οι διαδικασίες έγκρισης από το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης. Και εδώ υπάρχει το ίδιο πρόβλημα επικάλυψης αρμοδιοτήτων που προαναφέρθηκε. Μόνο που η εμπλοκή σε περίπτωση διαφωνίας είναι σχεδόν άλυτη. Ποιος θα υποχωρήσει; Το Υπουργείο Πολιτισμού ή το Υπουργείο Μακεδονίας- Θράκης; Τι προβλέπει η νομοθεσία. Ο νόμος 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» που ρυθμίζει τις διαδικασίες για την χορήγηση της άδειας επισκευής των διατηρητέων κτιρίων ορίζει ότι: «Για κάθε εργασία, επέμβαση ή αλλαγή χρήσης σε ακίνητα μνημεία απαιτείται έγκριση που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου» (άρθρο 10 παρ. 4). Και στην παρ. 6 του ίδιου άρθρου ορίζει: «Η έγκριση χορηγείται μέσα σε τρεις (3) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης». Στην πράξη αυτοί οι τρεις (3) μήνες γίνονται τρία (3) χρόνια! Η εμπλοκή του Υπουργείου Μακεδονίας- Θράκης στηρίζεται στο ότι αυτό κήρυξε διατηρητέα τα σπίτια της Παλιάς Πόλης. Η εμπλοκή του Υπουργείου Πολιτισμού στηρίζεται στο ότι αυτό κήρυξε τον οικισμό της Παλιάς Πόλης ως Ιστορικό Τόπο. Οι συνέπειες των υπερβολικών αυτών καθυστερήσεων στην έκδοση των οικοδομικών αδειών στη Παλιά Πόλη της Ξάνθης είναι προφανείς: οι ενδιαφερόμενοι αναγκάζονται να εκτελούν τις εργασίες παράνομα με ότι αυτό συνεπάγεται τόσο για τους ίδιους (διοικητικές και ποινικές κυρώσεις) όσο και για τα κτίρια (ακαλαίσθητες και συχνά απαράδεκτες επεμβάσεις που αλλοιώνουν την εικόνα του παραδοσιακού οικισμού). Τι πρέπει να γίνει: Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση θα πρέπει: 1) Να λυθεί το πρόβλημα της δυσλειτουργίας της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού (Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας) που οφείλεται στην διάσπασή του σε κλιμάκιο Ξάνθης και κεντρική υπηρεσία στην Θεσσαλονίκη. Η λύση μπορεί να βρεθεί είτε α) με το να αποκτήσει αυτοτέλεια το κλιμάκιο της Ξάνθης ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει τις υποθέσεις χωρίς τα πήγαινε – έλα στην Θεσσαλονίκη, είτε β) να εξουσιοδοτηθεί ο εκάστοτε προϊστάμενος του κλιμακίου της Ξάνθης να υπογράφει τα έγγραφα και τις αποφάσεις, είτε γ) να μεταφερθούν οι υπάλληλοί του κλιμακίου στη Θεσσαλονίκη ώστε να μπορούν να έχουν άμεση συνεργασία με την προϊσταμένη της κεντρικής υπηρεσίας. Με την μορφή που λειτουργεί σήμερα το κλιμάκιο όχι μόνο δεν διευκολύνει αλλά αντίθετα δημιουργεί πρόσθετες καθυστερήσεις 2) Η υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού να στέλνει στο Τοπικό Συμβούλιο μόνο τις σοβαρές επεμβάσεις. Μικρής σημασίας επισκευές να εγκρίνονται μόνο από τη υπηρεσία. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο θα μειωθεί σημαντικά ο όγκος των υποθέσεων του Τοπικού Συμβουλίου και έτσι θα εξετάζονται πιο γρήγορα και οι σοβαρές επεμβάσεις. 3) Να σταματήσει ο παραλογισμός να αποφαίνονται για το ίδιο ακριβώς θέμα τρία διαφορετικά και ανεξάρτητα όργανα: Υπουργείο Πολιτισμού, Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης και η Πολεοδομία του Δήμου Ξάνθης. Η λύση να βρεθεί είτε με την θέσπιση της υποχρέωσης έγκρισης μόνο του ενός από αυτά είτε με τον καθορισμό με σαφήνεια των αρμοδιοτήτων του κάθε οργάνου ώστε να αποκλειστεί το αδιέξοδο τυχόν διαφωνίας τους. Το παραπάνω κείμενο είναι μία διασυλλογική προσπάθεια, επίλυσης των προβλημάτων της Παλιάς. Πόλης σε θέματα εκδόσεως οικοδομικών αδειών. Η πρωτοβουλία ανήκει στη Νομαρχιακή Επιτροπή του ΤΕΕ – ΠΤ Θράκης σε συνεργασία με τους συλλόγους Μηχανικών Μελετητών Ιδιωτικών Έργων Ν. Ξάνθης, Μηχανικών Μελετητών Δημοσίων Έργων Ν. Ξάνθης, Αρχιτεκτόνων Ν. Ξάνθης.