Η γραφειοκρατία και ποιος την εκτρέφει

Του Τριαντάφυλλου Σφυρή

Πολιτικού Μηχανικού

Είναι κοινή διαπίστωση ότι η γραφειοκρατία είναι η μεγάλη πληγή της ελληνικής κοινωνίας.

Πόσες ατέλειωτες ανθρωποώρες δεν χάνονται καθημερινά μέσα στους διαδρόμους και τα γραφεία των υπηρεσιών για να διεκπεραιωθεί μια υπόθεση; Οι ώρες αυτές δεν είναι μόνο των συναλλασσόμενων πολιτών αλλά και των ίδιων των υπαλλήλων.

Κινούμαστε όλοι πέρα-δώθε (πολίτες και υπάλληλοι) αλλά στο τέλος της ημέρας παράγουμε μόνο «αέρα κοπανιστό».

Χρόνια τώρα ακούω για το «τέρας της γραφειοκρατίας», τις εξαγγελίες για την «πάταξη της γραφειοκρατίας», βλέπω συνέχεια να ψηφίζονται νόμοι που ο τίτλος τους αρχίζει με την φράση «Απλοποίηση των διαδικασιών για…», αλλά κάθε μέρα διαπιστώνω ότι χωνόμαστε ακόμα πιο βαθιά: Νόμοι, Αποφάσεις, Διατάγματα και ερμηνευτικές Εγκύκλιοι, που κατακλύζουν συνεχώς τις υπηρεσίες και που πολλές φορές είναι αντικρουόμενοι μεταξύ τους, δημιουργούν ένα δαιδαλώδες, ασαφές και τελικά εφιαλτικό νομικό περιβάλλον. Μέσα σ΄ αυτό το χαώδες περιβάλλον ο μεν έντιμος και ηθικός υπάλληλος καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες να ικανοποιήσει το αίτημα του συναλλασσόμενου πολίτη, αλλά πρώτα και κύρια να έχει «καλυμμένο τον κώλο του» (και με το δίκιο του, αν δεν διαθέτει «υψηλούς» προστάτες). Οπότε αρχίζει το «φέρε και αυτό - φέρε και εκείνο», χαρτιά που δεν είναι απαραίτητα αλλά ας τα έχει καλού- κακού για να είναι καλυμμένος από όλες τις μεριές. Ο δε διεφθαρμένος υπάλληλος, εκμεταλλεύεται τις ασάφειες των νόμων για να φέρνει εμπόδια, μέχρις ότου ο συναλλασσόμενος να πάρει το μήνυμα και «να πέσει σαν ώριμο φρούτο».

Έτσι ο συναλλασσόμενος πολίτης βρίσκεται μπροστά σε ένα παραλογισμό που τα τελευταία χρόνια δεν έχει προηγούμενο: άλλα ισχύουν σε μια υπηρεσία της Κομοτηνής, άλλα στη αντίστοιχη της Ξάνθης και άλλα της Καβάλας. Το πιο τρελό από όλα: άλλα ισχύουν για τον ένα υπάλληλο της ίδιας υπηρεσίας και άλλα για τον άλλο.

Αυτό το παραπάνω φαινόμενο, που παρατηρείται στην Πολεοδομία του Δήμου Ξάνθης, ήταν και η αφορμή για το άρθρο αυτό. Θα αναφερθώ σύντομα στο θέμα αυτό γιατί είναι μια πολύ χαρακτηριστική περίπτωση για το νομοθετικό χάος που επικρατεί και εκτρέφει την γραφειοκρατία.

Στη Ξάνθη μέχρι τον Καλλικράτη υπήρχαν δύο Πολεοδομίες: μια του Δήμου με αρμοδιότητες για την πόλη της Ξάνθης και μια της Νομαρχίας με αρμοδιότητες για τον υπόλοιπο νομό. Οι δύο Πολεοδομίες αντιμετώπιζαν με εκ διαμέτρου αντίθετο τρόπο την διαδικασία έκδοσης αδειών για μικροεπισκευές. Η διαδικασία αυτή θεσπίστηκε το 2004 (Απόφαση 5219 του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ) με σκοπό την απλοποίηση της έκδοσης αδειών για τις μικροεπισκευές. Η μεν πολεοδομία του Δήμου, στηριζόμενη σε μια ερμηνευτική της απόφασης εγκύκλιο του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. (Εγκύκλιος 13 - ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Ο.Κ.Κ./β΄ / 12/2/2004 /Αρ. Πρωτ.: 7646) εξέδιδε την άδεια με απλές διαδικασίες χωρίς να απαιτεί την προσκόμιση δικαιολογητικών πέρα από τα αναφερόμενα στην εγκύκλιο, Η δε πολεοδομία της Νομαρχίας ενώ μέχρι ένα διάστημα την εξέδιδε και αυτή με τις απλές διαδικασίες της παραπάνω εγκυκλίου, από κάποια στιγμή κι έπειτα, στηριζόμενη σε μια απάντηση του ΥΠΕΧΩΔΕ προς το Πολεοδομικό του Πολυγύρου, την εξέδιδε μετά από την προσκόμιση σχεδόν όλων των δικαιολογητικών μιας κανονικής άδειας ανέγερσης (σχέδια, έγγραφα κλπ). Αυτό πέραν της καθυστέρησης, συνεπάγεται και πρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις των ενδιαφερομένων, αφού η προσκόμιση των δικαιολογητικών αυτών απαιτούσε τη σύνταξή τους από μηχανικό. Έτσι οι πολίτες έγιναν δύο ταχυτήτων: οι «τυχεροί» της πόλης και οι «άτυχοι» των χωριών. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι προνόμιο του νομού μας. Η ερμηνεία αυτή δίχασε τις πολεοδομίες της χώρας σε δύο “στρατόπεδα»: σε αυτές που οι υπάλληλοί τους έκριναν (και σωστά) ότι η ύπαρξη της ερμηνευτικής εγκυκλίου τους παρείχε επαρκή κάλυψη για τις ενέργειές τους, και σε αυτές που οι υπάλληλοί τους έκριναν ότι η εγκύκλιος δεν τους εξασφάλιζε αρκετά και καλού-κακού έπαιρναν τα μέτρα τους ζητώντας τα σχέδια και τα έγγραφα που κατά την κρίση τους θα τους παρείχαν την κάλυψη που ήθελαν.

Με τον Καλλικράτη η πολεοδομία της νομαρχίας καταργήθηκε και οι υπάλληλοι της εντάχθηκαν στην πολεοδομία του Δήμου Ξάνθης. Πήραν όμως μαζί τους και τις απόψεις τους. Έτσι σήμερα έχουμε το πρωτοφανές φαινόμενο, οι μισοί υπάλληλοι της ίδιας υπηρεσίας να αντιμετωπίζουν το θέμα αυτό με διαφορετικό τρόπο από ότι οι άλλοι μισοί!

Η περίπτωση που περιέγραψα, αν και ακραία, δείχνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τι είναι αυτό που γεννά και εκτρέφει τη γραφειοκρατία: η πολυνομία, η έκδοση νόμων και αποφάσεων γραμμένων «στο πόδι» και με ασάφειες (μήπως σκόπιμες;) που αφήνουν περιθώρια για πολυερμηνείες του νόμου, η ακατάσχετη τροποποίηση των νόμων και των αποφάσεων έτσι που πολλές φορές δεν ξέρει κανείς τι ισχύει σήμερα και ούτε αν θα ισχύει και αύριο.

Τα τελευταία χρόνια, όταν μου ζητούν οι πελάτες μου να ερευνήσω π.χ. αν σε ένα οικόπεδο που ενδιαφέρονται να αγοράσουν μπορούν να χτίσουν, ή σε ένα κατάστημα που ενδιαφέρονται να αγοράσουν αν θα μπορέσουν να βγάλουν άδεια λειτουργίας για τη χρήση που ενδιαφέρονται, κλπ, κλπ. .η μόνη απάντηση που μπορώ να δώσω μετά την έρευνα είναι: σήμερα γίνεται, αύριο δεν ξέρω!

Την ίδια χαοτική κατάσταση διαπιστώνω από συζητήσεις με φίλους μου (λογιστές, γεωπόνους, συμβολαιογράφους κλπ.) ότι αντιμετωπίζουν στον δικό τους χώρο.

Για να γίνει παραγωγικός ο δημόσιος τομέας, να μην είναι τροχοπέδη για την ανάπτυξη, και να μην καταβροχθίζει ατέλειωτες ανθρωποώρες υπαλλήλων και πολιτών, θα πρέπει:

α) να αναμορφωθεί όλο το νομοθετικό πλαίσιο ώστε ο κάθε νόμος να είναι ένα ενιαίο κείμενο, χωρίς να χρειάζεται κάποιος για να βρει τι ισχύει, να πρέπει να ανατρέχει σε δεκάδες διατάγματα, αποφάσεις και εγκυκλίους που το τροποποιεί και διορθώνει κάποια διάταξη του άλλου. Πως να μην σου ξεφύγει κάποια; Και πως θα είσαι σίγουρος ότι δεν σου ξέφυγε; Άραγε είναι τόσο δύσκολο να καθίσει κάποιος και να συρράψει όλες αυτές τις τροποποιήσεις, συμπληρώσεις και διορθώσεις ενός νόμου σε ένα ενιαίο κείμενο και να πετάξει όλα τα άλλα στα σκουπίδια; Φοβάμαι ότι δε θέλουν γιατί αυτό το εφιαλτικό για τον έντιμο υπάλληλο και πολίτη περιβάλλον, είναι ειδυλλιακό για αυτόν που θέλει να μπορεί να ελίσσεται και να κάνει τα παιχνίδια του.

β) το τελικό κείμενο να είναι σαφές και να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις που παρουσιάζονται στην πράξη, ώστε να μη χρειάζονται ερμηνευτικές εγκύκλιες επί εγκυκλίων. Και μόνο η πληθώρα τους αποδεικνύει ότι οι νόμοι που ψηφίζονται είναι γραμμένοι στο πόδι και με ένα σωρό ασάφειες και κενά.

γ) αυτοί που εκδίδουν τις εγκυκλίους και τις διατάξεις να είναι γνώστες του αντικειμένου σφαιρικά και όχι αποσπασματικά. Έχουν εκδοθεί διατάξεις που ρυθμίζουν την αντιμετώπιση ενός προβλήματος, χωρίς όμως να ενδιαφέρονται αν η ρύθμιση αυτή έρχεται σε σύγκρουση με άλλες διατάξεις άλλων νόμων και έτσι δημιουργούν νέα προβλήματα εκεί που δεν υπήρχαν.

δ) να σταματήσει η ακατάσχετη τροποποίηση των νόμων. Για να ξέρουν όλοι ότι αυτό που ισχύει σήμερα θα ισχύει και αύριο. Δεν είναι δυνατόν ο κάθε υπουργός που αναλαμβάνει ένα υπουργείο να βγάζει νόμους που φέρνουν τα πάνω κάτω και όταν το υπουργείο αλλάζει χέρια, ο νέος υπουργός να φέρνει τα δικά του πάνω-κάτω.

Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν ότι όλοι αυτοί που εμπλέκονται στη σύνταξη των νόμων και των διατάξεων που ρυθμίζουν τις σχέσεις του πολίτη με την πολιτεία θα κάνουν σοβαρή δουλειά και θα αφήσουν στη άκρη την τσαπατσουλιά του άρπα-κόλα, και ότι όταν συντάσσουν νόμους, αποφάσεις και εγκυκλίους δε θα έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους τα παραθυράκια που πρέπει να αφήνουν για την εξυπηρέτηση διαφόρων συμφερόντων. Όσο δε γίνονται αυτά, η πάταξη της γραφειοκρατίας που διατυμπανίζουν θα παραμένει παραμύθι της Χαλιμάς.

Ξάνθη 15-9-2011